Αυτοκρατορική βιβλιοθήκη της Κωνσταντινούπολης

Η αυτοκρατορική βιβλιοθήκη της Κωνσταντινούπολης ήταν η τελευταία από τις μεγάλες βιβλιοθήκες του αρχαίου κόσμου και σε αυτήν είχαν συσσωρευθεί πολλά από τα διασωθέντα έργα της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας και των άλλων αρχαίων βιβλιοθηκών τα οποία μετέφεραν την γνώση των αρχαίων Ελλήνων και Ρωμαίων για σχεδόν 1.000 χρόνια. Μια σειρά από πυργκαγιές κατά την πάροδο των αιώνων καθώς και φθορών από πολεμικές συγκρούσεις, κυρίως της άλωσης της Κωνσταντινούπολης το 1204 από τη Δ´ σταυροφορία, έφθειραν σημαντικά τη βιβλιοθήκη και τα περιεχόμενα της. Συνέχισε να υπάρχει έως την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 από τους Οθωμανούς όταν και τα τελευταία έργα της βιβλιοθήκης καταστραφήκαν ή χάθηκαν.

Ιστορία

Η βιβλιοθήκη ιδρύθηκε από τον Κωνστάντιο Β´ (337-361 μ.Χ.) και διέθετε και εγκαταστάσεις αντιγραφείου (scriptorium) ώστε τα ελληνικά έργα της κλασικής αρχαιότητας να αντιγράφονται και να διατηρούνται. Υπολογίζεται πως η βιβλιοθήκη διέθετε περίπου 100.000 αρχαία κείμενα. Ο αυτοκράτορας Ουάλης το 372 προσέλαβε 4 καλλιγράφους της ελληνικής γλώσσας και 3 της λατινικής. Η πλειοψηφία των ελληνικών κλασικών κειμένων στη σημερινή εποχή προέρχεται από τα βυζαντινά αντίγραφα τα οποία δημιουργήθηκαν στη βιβλιοθήκη της Κωνσταντινούπολης.Κατά την περίοδο αυτή έγινε επίσης η μετάβαση από τη χρήση παπύρου για τα έγγραφα προς τη χρήση περγαμηνής, κάτι που ενθάρρυνε και ο Θεμίστιος ο οποίος ηγούνταν της ομάδας των καλλιγράφων.

Οι αντιγραφείς έδιναν προτεραιότητα στην αντιγραφή και διατήρηση των παλαιότερων έργων όπως του Ομήρου και αυτά της κλασικής και ελληνιστικής εποχής, με τα λατινικά να έχουν χαμηλότερη προτεραιότητα.

Καταστροφή

Κατά την διάρκεια των αιώνων, η συλλογή της βιβλιοθήκης είχε φθορές λόγω των διαφόρων πυρκαγιών που σημειώθηκαν. Αναφέρεται πως η βιβλιοθήκη κάηκε το 473 και καταστράφηκαν περίπου 120.000 έργα. Ωστόσο μετά από προσπάθειες των βιβλιοθηκάριων μερικά από τα έργα διασώθηκαν και αντιγράφηκαν ή ενσωματώθηκαν σε άλλα κείμενα.

Το 1204, η βιβλιοθήκη μαρτυρείται πως καταστράφηκε από τους Φράγκους και Βενετούς της Δ´ σταυροφορίας κατά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204. Σύγχρονες εκτιμήσεις αναφέρουν πως παρότι είναι πιθανό πως μερικά χειρόγραφα χάθηκαν κατά την διάρκεια 3 πυρκαγιών που ξέσπασαν στην πόλη, δεν υπάρχει ένδειξη μιας επίσημης βιβλιοθήκης κατά την περίοδο εκείνη ούτε και αναφέρεται από κάποια πηγή της εποχής πως χάθηκαν έργα.

Ενώ υπάρχουν πολλές αναφορές για έγγραφα που διασώθηκαν έως και την Οθωμανική περίοδο, δεν έχει ανακαλυφθεί μια σημαντική ποσότητα έργων από την βιβλιοθήκη, πέρα από την σημαντική εξαίρεση της ανακάλυψης του Παλίμψηστου του Αρχιμήδη το οποίο βρέθηκε το 1840, μεταφράστηκε το 1915, και κατόπιν χάθηκε και ανακαλύφθηκε ξανά σε μια ιδιωτική συλλογή το 1998.

Καθώς οι πληροφορίες που διασώζονται για την βιβλιοθήκη είναι λιγοστές, έχουν εκφραστεί αμφιβολίες για το κατά πόσο υπήρχε μια ή περισσότερες βιβλιοθήκες στην Κωνσταντινούπολη. Ο ιστορικός του 20ού αιώνα Στήβεν Ράνσιμαν ανέφερε πως δεν υπήρχαν δημόσιες βιβλιοθήκες στην πόλη μετά τον 5ο αιώνα μ.Χ., αν και υπήρχε πλήθος ιδιωτικών βιβλιοθηκών καθώς και βιβλιοθηκών στα μοναστήρια.

Παραπομπές

Πηγές

• Harris, Michael H. (1999). History of Libraries of the Western World (1999 έκδοση). Scarecrow Press. ISBN 9780810877153.