Lis (Vulpes) – rodzaj ssaków drapieżnych z rodziny psowatych (Canidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji, Afryce i Ameryce Północnej.

Morfologia

Długość ciała 33,3–90 cm, długość ogona 12,5–44 cm; masa ciała samic 0,8–7 kg, samców 0,8–14 kg.

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1775 roku niemiecki entomolog Johann Leonhard Frisch w publikacji własnego autorstwa dotyczącej systematyki zwierząt czworonożnych. Frisch nie wymienił gatunku typowego; w ramach późniejszego oznaczenia w 1979 roku Międzynarodowa Komisja Nomenklatury Zoologicznej na typ nomenklatoryczny wyznaczyła lisa rudego (V. vulpes).

Etymologia

• Vulpes (Vulpis): łac. vulpes, volpe lub vulpis ‘lis’. Gatunek typowy: Skjöldebrand (1777) (oznaczenie monotypowe): Vulpes minimus Skjöldebrand, 1777 (= Canis zerda E.A.W. Zimmermann, 1780); Bowdich (1821) i Fleming (1822): Canis vulpes Linnaeus, 1758.
• Fennecus: mauretańska nazwa fennec lub fennek dla lisa. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Fennecus arabicus Desmarest, 1804 (= Canis zerda A.E.W. Zimmermann, 1780).
• Megalotis: gr. μεγαλως megalōs ‘niezmiernie’, od μεγας megas, μεγαλη megalē ‘wielki’; -ωτις -ōtis ‘-uchy’, od ους ous, ωτος ōtos ‘ucho’. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Canis cerdo J.F. Gmelin, 1788 (= Canis zerda A.E.W. Zimmermann, 1780).
• Alopex: gr. αλωπηξ alōpēx, αλωπεκος alōpekos ‘lis’. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Canis lagopus Linnaeus, 1758.
• Cynalopex: gr. κυναλωπηξ kunalōpēx „pies-lis”, od κυων kuōn, κυνος kunos „pies”; αλωπηξ alōpēx, αλωπεκος alōpekos „lis”. Gatunek typowy: Smith wymienił kilka gatunków – Canis chrysurus J.E. Gray, 1837 (= Canis bengalensis G. Shaw, 1800), Canis kokree Sykes, 1831 (= Canis bengalensis G. Shaw, 1800), Canis corsac Linnaeus, 1768, Canis pallidus Cretzschmar, 1826, Cynalopex insectivorus C.H. Smith, 1839 (= Canis bengalensis G. Shaw, 1800) i Cynalopex turcicus C.H. Smith, 1839 (= Canis corsac Linnaeus, 1768) – z których typem nomenklatorycznym jest Cynalopex insectivorus C.H. Smith, 1839 (= Canis bengalensis G. Shaw, 1800).
• Leucocyon: gr. λευκος leukos ‘biały’; κυων kuōn, κυνος kunos ‘pies’. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Canis lagopus Linnaeus, 1758<.
• Mamvulpesus: modyfikacja zaproponowana przez meksykańskiego przyrodnika Alfonso Luisa Herrerę w 1899 roku, polegająca na dodaniu do nazwy rodzaju przedrostka „Mam” (od Mammalia).
• Xenalopex: gr. ξενος xenos ‘obcy, dziwny’; αλωπηξ alōpēx, αλωπεκος alōpekos ‘lis’. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Xenalopex remenyii Kretzoi, 1954.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące współcześnie żyjące gatunki:

• Vulpes zerda (A.E.W. Zimmermann, 1780) – fenek pustynny
• Vulpes cana Blanford, 1877 – lis afgański
• Vulpes chama (A. Smith, 1833) – lis przylądkowy
• Vulpes bengalensis (G. Shaw, 1800) – lis bengalski
• Vulpes pallida (Cretzschmar, 1826) – lis blady
• Vulpes rueppellii (Schinz, 1825) – lis piaskowy
• Vulpes vulpes (Linnaeus, 1758) – lis rudy
• Vulpes corsac (Linnaeus, 1768) – lis stepowy
• Vulpes ferrilata Hodgson, 1842 – lis tybetański
• Vulpes macrotis Merriam, 1888 – lis długouchy
• Vulpes velox (Say, 1823) – lis płowy
• Vulpes lagopus (Linnaeus, 1758) – lis polarny

Opisano również gatunki wymarłe:

• Vulpes alopecoides (Forsyth Major, 1877) (Europa; pliocen–plejstocen).
• Vulpes beihaiensis Qiu Zhanxiang & Tedford, 1990 (Azja; pliocen).
• Vulpes galatica Ginsburg, 1998 (Azja; pliocen).
• Vulpes hassani Geraads, 2011 (Afryka; pliocen).
• Vulpes kernensis Tedford, Wang Xiaoming & B.E. Taylor, 2009 (Ameryka Północna; hemphillian).
• Vulpes khomenkoi (Bogachev, 1938) (Azja; pliocen).
• Vulpes mathisoni Geraads, Drapeau, Bobe & Fleagle, 2015 (Afryka; pliocen).
• Vulpes palmaria Hay, 1917 (Ameryka Północna; plejstocen).
• Vulpes pattisoni Broom, 1948 (Afryka; plejstocen).
• Vulpes praecorsac Kormos, 1932 (Europa; pliocen).
• Vulpes praeglacialis (Kormos, 1932) (Europa; plejstocen).
• Vulpes pulchra Broom, 1939 (Afryka; plejstocen).
• Vulpes qiuzhudingi Wang Xiaoming, Tseng, Li Qiang, G.T. Takeuchi & Xie Guangpu, 2014 (Azja; pliocen).
• Vulpes remenyii (Kretzoi, 1954) (Europa; plejstocen).
• Vulpes riffautae de Bonis, Peigné, Likius, Mackaye, Vignaud & Brunet, 2007 (Afryka; miocen).
• Vulpes rooki Bartolini Lucenti, 2021 (Azja; pliocen).
• Vulpes skinneri Hartstone-Rose, Kuhn, Nalla, Werdelin & Berger, 2013 (Afryka; plejstocen).
• Vulpes stenognatha Savage, 1941 (Ameryka Północna; pliocen).

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• T.S. Palmer: Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. Waszyngton: Government Printing Office, 1904, s. 71-718, seria: North American Fauna. (ang.).
• E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).