Artavasdos hay Artabasdos (tiếng Hy Lạp: Ἀρταύασδος hoặc Ἀρτάβασδος, từ tiếng Armenia: Արտավազդ, Artavazd, Ardavazt), Latin hóa thành Artabasdus, là một vị tướng Đông La Mã gốc Armenia đã chiếm giữ ngôi vị Hoàng đế Đông La Mã từ tháng 6 năm 741 hoặc 742 đến tháng 11 năm 743. Triều đại của ông đã tạo nên một sự tiếm quyền chống lại Konstantinos V vẫn giữ quyền kiểm soát một số thema (đơn vị hành chính Đông La Mã có từ thế kỷ 7) ở Tiểu Á.

Nắm quyền

Khoảng năm 713, Hoàng đế Anastasios II đã bổ nhiệm Artabasdos người gốc Armenia làm thống đốc (strategos) Armeniac thema (Θέμα Άρμενιάκων, Thema Armeniakōn), người kế thừa quân đội Armenia, chiếm đóng các khu vực cũ của Pontus, Tiểu Armenia và miền Bắc Cappadocia, với thủ đô là Amasea. Sau khi Anastasios đại bại, Artabasdos đã thực hiện một thỏa thuận với đồng sự Leo, thống đốc Anatolic thema tiến hành lật đổ vị Hoàng đế mới Theodosios III. Thỏa thuận này được định đoạt bằng việc Artabasdos sẽ phải đính hôn với cô con gái của Leo là Anna và cuộc hôn nhân diễn ra sau khi Leo III lên ngôi vào tháng 3 năm 717.

Ít lâu sau ông được triều đình thăng làm kouropalates ("chức quan phụ trách cung đình") và trở thành viên chỉ huy (bá tước, komēs) Opsikion thema, trong khi vẫn giữ quyền kiểm soát bộ chỉ huy ban đầu của mình. Vào tháng 6 năm 741 hoặc 742, sau khi con của Leo III là Konstantinos V kế thừa ngôi vị, Artabasdos quyết tâm cướp ngôi và xua quân tấn công người em rể trong khi sau này vẫn vượt qua Tiểu Á để chống lại người Ả Rập trên biên giới phía đông. Nhân lúc Konstantinos trốn sang Amorium lánh nạn, Artabasdos đã chiếm được Constantinopolis nhờ vào sự ủng hộ của dân chúng và lên ngôi Hoàng đế.

Triều đại

Công việc đầu tiên mà Artabasdos làm khi mới đăng quang là bãi bỏ chính sách tôn giáo chủ trương bài trừ thánh tượng của người tiền nhiệm và khôi phục Chính Thống giáo với một vài sự ủng hộ của giới chức sắc, trong đó có Giáo hoàng Zacharias. Ngay sau khi lên ngôi, Artabasdos đã tấn phong cho vợ mình là Augusta và thế tử Nikephoros là đồng hoàng đế, trong khi đưa người con khác là Niketas phụ trách quản lĩnh Armeniac thema. Nhưng trong khi Artabasdos cũng có thể dựa vào sự ủng hộ của các thema Thracia và Opsikion, thì Konstantinos lại bảo đảm sự ủng hộ từ các thema Anatolic và Thracesian dành cho ông.

Tuy nhiên cuộc đụng độ không thể tránh khỏi giữa hai bên đã xảy ra vào tháng 5 năm 743, khi Artabasdos dẫn đầu cuộc tấn công nhằm loại trừ Konstantinos nhưng thất bại. Sau đó cùng năm Konstantinos đánh bại Nicetas và vào ngày 2 tháng 11 năm 743, triều đại của Artabasdos đã kết thúc khi Konstantinos tiến quân vào Constantinopolis và bắt giữ đối thủ của mình. Hai cha con Artabasdos tuy được Konstantinos tha mạng nhưng vẫn bị chọc mù mắt công khai và tống khứ vào tu viện Chora ở vùng ngoại ô kinh thành Constantinopolis, không rõ sống chết ra sao.

Gia đình

Với Hoàng hậu Anna, con gái của Hoàng đế Leo III, Artabasdos có tới chín người con gồm:

• Nikephoros, đồng hoàng đế từ năm 742 đến 743.
• Niketas, là strategos của Armeniac thema từ năm 742 đến 743.

Chú thích

Notes

Tham khảo

• Garland, Lynda (2006). Byzantine women: varieties of experience 800–1200 (ấn bản 2006). Ashgate Publishing. ISBN 0-7546-5737-X. - Total pages: 226
• Venetis, Evangelos (ngày 31 tháng 7 năm 2003). “Artabasdos (Byzantium)”. Encyclopaedia of the Hellenic World, Asia Minor. Truy cập ngày 27 tháng 4 năm 2010.

Vua Artavasdes II (Armenian: Արտավազդ Երկրորդ) cai trị Armenia từ năm 53-34 TCN. Ông đã kế vị từ cha của ông Tigranes Đại đế.Artavasdes là một đồng minh của Roma, nhưng mà khi Orodes II của Parthia xâm lược Armenia sau chiến thắng của ông ta trước thống chế La mã Marcus Crassus tại trận Carrhae năm 53 TCN, ông buộc phải gia nhập cùng với người Parthian.Ông gả em gái của ông cho con trai của Orodes và là người thừa kế Pacorus.

Vào năm 36 TCN, Thống chế La mã Mark Antony xâm lược Armenia, Artavasdes lại đổi phe, nhưng lại một lần nữa từ bỏ người La mã khi họ rời Armenian để chinh phục Media Atropatene.

Vào năm 34 TCN, Antony lại thiết lập một kế hoạch xâm lược Armenia mới.Đầu tiên, ông gửi người bạn của mình Quintus Dellius,người mà đã đưa ra một đề nghị hôn nhân giữa con trai 6 tuổi của Antony Alexander Helios với con gái của vua Artavasdes,nhưng vua Armenia do dự.Lúc này, Tam hùng tiến hành cuộc hành quân của người La mã vào miền Tây Armenia.Ông đã triệu tập Artavasdes tới Nicopolis, để để chuẩn bị một cuộc chiến mới chống Parthia.Tuy nhiên, nhà vua đã không đến. Vì vậy, Thống chế La mã đã nhanh chóng tiến quân đến thủ đô của Armenia,Artaxata.Ồng ta bắt vua Armenia và đi cùng ông ta một thời gian xung quanh bởi vì ông ta hy vọng để có được sự giúp đỡ của con tin của mình để có được kho báu khổng lồ trong những lâu đài của Armenia.Nhưng lúc này,Artaxias,con trai cả của nhà vua bị bắt đã được lựa chọn là người thừa kế.Sau một trận đánh thất bại Artaxias bỏ tới chỗ của vua Parthian.Cuối cùng, Antony đã đưa Artavasdes tới Alexandria.

Vua Armenia cùng gia đình đã bị buộc quanh người bằng những chuỗi vàng bạc và phải chịu sự phán xét của Antony. Cleopatra VII của Ai Cập mong chờ người Tam hùng trên ngai vàng, nhưng Artavasdes từ chối sự thần phục đối với nữ hoàng Ai Cập bằng nghi lễ đối vua chúa. Trong qua khứ, ông đã trở thành kẻ thù của với một kẻ cùng tên, Artavasdes II của Media Atropatene, người đã trở thành đồng minh của Antony.Sau trận Actium (31 TCN) vị vua Armenia đã bị hành quyết bằng việc chặt đầu theo lệnh của Cleopatra. Bà ta gửi đầu ông tới Artavasdes của Media để cầu sự trợ giúp của ông.

Tham khảo

• Plutarch, Life of Crassus.